لَا تَجْتَمِعُ عَزِیمَةٌ وَ وَلِیمَةٌ، مَا أَنْقَضَ النَّوْمَ لِعَزَائِمِ الْیَوْمِ، وَ أَمْحَى الظُّلَمَ لِتَذَاکِیرِ الْهِمَمِ.
به دست آوردن ارزش هاى والا با خوشگذرانى میسّر نیست چه بسا خواب هاى شب که تصمیم هاى روز را از بین برده، و تاریکى هاى فراموشى که همّتهاى بلند را نابود کرده است.
جورج سارتن
بیان کمکى که تمدن اسلامى به علم کرده است، حتى به صورت فهرستى مختصر در این مقاله کوتاه میسر نیست. ناچار باید بگویم و بگذرم که این کمک، منحصر به ترجمه متون علمى یونانی ها نبود بلکه بسیار از آن تجاوز میکرد. دانشمندان مسلمان فقط واسطه و وسیله انتقال علم قدیم نبودند، بلکه خود تازه هائى به وجود آوردند. بدون شک میتوان با زبانى دیگر از «معجزه عرب» سخن گفت. آفریدن یک تمدن جدید علمى جهانگیر و بسیار عالى در مدتى کمتر از دو قرن چیزى است که میتوان از آن یاد کرد، اما نمی توان حق آنرا چنانکه درخور است، بجاى آورد.
تاریخ تمدن ویل دورانت
ظهور و انحطاط تمدّن اسلامی از حوادث بزرگ تاریخ است. اسلام طی پنج قرن از سال 81 ـ 597 هـ . ق (700ـ 1200 م) از لحاظ نیرو، نظم، بسط قلمرو حکومت، تصفیه اخلاق و رفتار، سطح زندگانی، وضع قوانین منصفانه انسانی، ادبیات، دانشوری، علم، طب و فلسفه پیشاهنگ جهان بود. تمدّن اسلامی از طریق تاجران مسلمان و زائران مسیحی و مسافران معمولی و جهان گردان و به ویژه جنگ‌جویان صلیبی به همراه اجناس و آداب و رسوم و اختراعات و تألیفات و تفکرات اسلامی، وارد اروپا شد و زندگی اروپایی را از همه جهت غنی و پربار کرد و آنان را در آستانه خیزش علمی و رشد اقتصادی قرار داد
تمدن اسلام و عرب گوستاو لبن
برخی از دانشمندان میگویند: برای اروپای مسیح ننگ است که بیرون آمدن از دوران توحش خود را مرهون تمدن یک قوم کافری مانند مسلمانان بدانند، و البته چنین ننگی را بسختی باید بپذیرند.
طایفهٔ رندان به خلاف درویشی به در آمدند و سخنان ناسزا گفتند و بزدند و برنجانیدند.
شکایت از بی‌طاقتی پیش پیر طریقت برد که چنین حالی رفت.
گفت: ای فرزند! خرقه‌ٔ درویشان جامهٔ رضاست، هر که در این کسوت تحمّل بی‌مرادی نکند مدعی است و خرقه بر او حرام.
دریای فراوان نشود تیره به سیل / عارف که برنجد تنک آب است هنوز
گر گزندت رسد تحمل کن / که به عفو از گناه پاک شوی
ای برادر چو خاک خواهی شد / خاک شو، پیش از آنکه خاک شوی
